ცხნარის (წყნარი აბანოს) ეკლესია

ცხნარის ეკლესია მდებარეობს ქვემო ქართლში, თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტის ნასოფლარ წყნარი აბანოს ტერიტორიაზე.

ეკლესია დგას სოფლის უკიდურეს ჩრდილოეთ მხარეს სასაფლაოს ტერიტორიაზე. ძეგლი ცალნავიანია, დარბაზული ტიპისა, გვიანი პერიოდის სამხრეთი მინაშენით. შენობაო გეგმაში წარმოადგენს სწორკუთხედს (10,0X5,0მ) აღმოსავლეთ მხარეს ნახევარწრიული ღრმა აბსიდით. აბსიდი სფერული კონქითაა დამთავრებული. ძირში მას შემოჰყვება ქვის ვიწრო საფეხური შუაში კი მოქცეული აქვს ოთხკუთხა, მონოლითური ტრაპეზის ქვა. შესასვლელი ეკლესიაში მოთავსებულია სამხრეთიდან. კარი შიგნიდან თაღოვანია, გარეთ კი არქიტრავული. დარბაზი ნათდებოდა ოთხი თაღოვანი სარკმლით. ერთი მათგანი აბსიდშია და მის მარჯვენა მხარეს სწორკუთხა ნიშია მოწყობილი, მეორე დასავლეთ კედელშია, დანარჩენი ორი კი სამხრეთში. შენობა გადახურული იყო ორი საყრდენი თაღით გამაგრებული ცილინდრული კამარით. ერთი დარბაზის შუაში პილასტრებზე იყო დაყრდნობილი, მეორე კი დასავლეთ კედლის კუთხეებში მარტივი ფორმის კრონშტეინებზე. ასეთივე ფორმისაა პილასტრების ერთ-ერთი შემორჩენილი კაპიტელიც. შენობის ინტერიერი მოპირკეთებულია კარგად თლილი კვადრებით. ირგვლივ შელესვის ფრაგმენტები შეიმჩნევა. ჩრდილოეთ კედლის მარჯვენა ნაწილში დარჩენილია ფრესკული ფერწერის კვალი. ეკლესიის ფასადები სადაა. სამხრეთ შესასვლელს წნული ორნამენტი შემოუყვება. არქიტრავის ზემო ნაწილში სამსტრიქონიანი ასომთავრული წარწერაა. წარწერის ქვევით ორი გრეხილი ლილვის საშუალებით ნახევარწრეა გამოსახული, რომლის შუა ნაწილი "ბოლნურ მედალიონს" უჭირავს. მედალიონის ორივე მხარეს მოკლე ასომთავრული წარწერაა (იხ. პუნქტი - 7). აღმოსავლეთ ფასადზე სარკმელი გრეხილი ლილვით შემოვლებული წნულ ჩარჩოშია ჩასმული. სხვა მორთულობა ეკლესიას არ გააჩნია. ფასადები ნაგებია კარგად თლილი ტუფის ყვითელი ფერის კვადრებით. წყობა ჰორიზონტალურია. არსად არ არის დარჩენილი კარნიზის კვალი. სამხრეთ ფასადს მთელ სიგრძეზე მინაშენი აქვს მიდგმული. სიმაღლით ის ნახევრამდე სწვდება ეკლესიის შენობას. გეგმაში წარმოადგენს წაგრძელებულ სწორკუთხედს (10,0X2,7 მ). აღმოსავლეთ მხარეს აქვს გაშლილი ფორმის, სფერული კონქით დამთავრებული აბსიდი. კარი აქაც სამხრეთიდან არის მოწყობილი, ის შიგნიდან თაღოვანია, გარედან არქიტრავული. არქიტრავის ქვა მოთავსებულია თავდაყირა, ამიტომ ზედ ამოჭრილი რელიეფური ჯვრის მოკლე მკლავი ქვევით, ხოლოო გრძელი ზევითაა მიმართული. მინაშენი ნათდება სამი თაღოვანი სარკმლით. ორი მათგანი სამხრეთ კედელშია, ერთიც აბსიდში. ეკლესიის სამხრეთ კედელთან აღმართულია სამი, გეგმაში მართკუთხა სვეტი, რომლებსაც ეყრდნობა კედლის თაღები. ორი მათგანი მოთავსებულია ეკლესიაში შესასვლელის ორივე მხარეს, დამთავრებულია მარტივი ფორმის კაპიტელებით, რომლებზეც დაყრდნობილია ცილინდრული კამარის საბჯენი თაღები. მესამე სვეტად გამოყენებულია სწორკუთხა ფორმის სტელა კვეთით (36X26 სმ) მარტივი ბაზით (42X28 სმ). სტელაზე "ბოლნური ჯვარია" გამოსახული. ჯვრის ქვეშ ორსტრიქონიანი ასომთავრული წარწერაა. ბაზა მთლიანად უკავია ხუთსტრიქონიან ასომთავრულ წარწერას. პალეოგრაფიული ნიშნებით წარწერა ეკუთვნის X ს. მისი ფრაგმენტით "... ესე ჯუარი აჰმართეს კოჟოლის ძ(ეთა)...", როგორც ადგილობრივმა მფლობელებმა. მინაშენი, გარდა საპასუხისმგებლო კონსტრუქციული ადგილებისა, აგებულია ფლეთილი ქვით, უსისტემო წყობით. ს.ცხნარის ეკლესია მინაშენში გამოყენებულ ქვაჯვარასა დასამხრეთით მდებარე "ცხნარის" ციხესთან ერთად მეტყვლებს ამ პუნქტის სიძველესა და მნიშვნელობაზე ფეოდალური ხანის "ყოველი სამშვილდის" შემადგენლობაში.