ბებრის ციხე

ბებრის ციხე მცხეთა-მთიანეთის მხარეში, მცხეთის მუნიციპალიტეტში, ქალაქ მცხეთაში მდებარეობს. იგი ასევე ცნობილია ბელტის ციხის სახელით. ბებრის ციხის ადგილას ანტიკურ პერიოდში უკვე ყოფილა რაღაც ნაგებობა, რომლის ფუნქციაც დღეისათვის დაუდგენელია, ამას ციხის ტერიტორიაზე გამოვლენილი არქეოლოგიური მასალა ადასტურებს. გამოვლენილია აგრეთვე IV-VI საუკუნეების ქვითა და ტალახით ნაგები კედლების ნაშთები, რომელზეც დაშენებულია განვითარებული შუა საუკუნეების ციხე-სიმაგრე. წერილობით წყაროებში ბებრის ციხეს პირველად ლაშა გიორგის დროინდელი მემატიანე იხსენიებს: “დემეტრე მეფე ბებრის ციხეს მიიცვალა და გელათს წაიყვანეს მისგანვე კურთხეულსა ახალსა მონასტერსა”. 2006-2008 წლებში ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრებისას გამოვლენილმა მასალამ ცხადყო, რომ XVIII საუკუნის ჩათვლით იგი მოქმედი ციხე-სიმაგრე იყო. ბებრის ციხე სტრატეგიულ ადგილას დგას, მას ქალაქის ჩრდილოეთიდან ჩამკეტი მცველის ფუნქცია ჰქონდა. 2010 წელს წვიმებმა მეწყერის ჩამოწოლა გამოიწვია, რის შედეგადაც ჩამოწოლილმა მეწყერმა ციხის ჩრდილო-აღმოსავლეთი კედელი ჩამოშალა და დაბზარა ციხის დანარჩენი კედლებიც. ამჟამად ძეგლი რესტავრირებულია.

არქიტექტურა

ბებრის ციხე ორი ნაწილისაგან შედგება - ციტადელისა და ქვედა ეზოსგან. ციტადელი გეგმაში სამკუთხა მოყვანილობისაა. მის ყოველ კუთხეში თითო კოშკი დგას. ყველაზე დიდი კოშკი კუთხეებმომრგვალებული ოთხკუთხედის ფორმისაა და ნაგებობის სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეშია აღმართული. დიდი კოშკისგან სამი სართულია შემორჩენილი. ჩრდილოეთისა და აღმოსავლეთის კოშკებსაც დიდი კოშკის მსგავსი ფორმა აქვთ, თუმცა უფრო მცირე ზომისებია. ჩრდილოეთის კოშკი სამსართულიანია, აღმოსავლეთის კოშკი კი მხოლოდ საძირკვლის დონეზეა შემორჩენილი. აღმოსავლეთის კოშკის ნაშთის შიგნით გვიან შუა საუკუნეებში მრგვალი კოშკი ჩაუშენებიათ. სამხრეთ–დასავლეთ და ჩრდილოეთ კოშკებში ისრის სატყორცნად განკუთვნილი ხვრელებია შემორჩენილი. ხვრელები შიგნიდან განიერია, გარე მხრიდან კი - ვიწრო. სართულშორისი გადახურვები ხის იყო. ბებრის ციხის ქვედა ეზოშს აღმოსავლეთ ნაწილში ოთხკუთხა კოშკი დგას (ნაწილობრივაა გადარჩენილი), რომელიც, როგორც ჩანს, გალავნით უკავშირდებოდა ციტადელს. გალავანი წრიული ყოფილა, მისგან მხოლოდ ფრაგმენტებია შემორჩენილი.