გურული სამზარეულო

გურია და გურული სამზარეულო

გურია საქართველოს ერთი-ერთი ულამაზესი კუთხეა რომელსაც ჩრდილოეთით სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე აკრავს, აღმოსავლეთით - იმერეთი, სამხრეთით - აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა ესაზღვრება, ხოლო დასავლეთით კი, - შავი ზღვა აქვს.

გურიის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ოზურგეთი. რაიონები-ლანჩხუთი და ჩოხატაური.

თავად სტატია გურულ სამზარეულოს მინდა მივუძღვნა და ყველაფერი რასაც ქვევით ჩაიკითხავთ გურულმა დიასახლისებმა, ანუ, ადგილობრივმა მანდილოსნებმა გადმომცეს, ლამარა სალუქვაძე-გაგუა და მანონი გორგილაძემ.

სტატია სტატიად და კერძების გაცნობა -გაცნობად, მაგრამ ნამდვილი გურული და ზოგადად კუთხური სამზარეულო რომ შეიგრძნოთ იმ მხარეს უნდა ეწვიოთ და ყველაფერი ქვემოთ აღწერილი პირადად დააგემოვნოთ.

სტატიაში გადმოცემული გურული კერძები წარმოშობით სოფელ ლიხაურში დაბადებულმა და ოზურგეთში დაოჯახებულმა ქალბატონმა ლამარამ და სოფელ ნატანების მკვიდრმა, ქალბატონმა მანონმა გადმომცეს რომელთაც გურულ სამზარეულოსთან ერთად არანაკლებ საინტერესო ისტორიები მომიყვეს გურულთა წეს-ჩვეულებებზე და ზოგადად იქაურ გარემოზე.

მათთან ურთიერთობისას დავრწმუნდი თუ რა საოცრად გულღია, ენამოსწრებული და ხალისით აღსავსენი არიან გურულები და განსაკუთრებული სითბოთი ავივსე ამ ხალხისა და მხარისადმი!

ჩემს მონათხრობში გურულ კერძებთან ერთად რომელიც ცხადია დღესაც კეთდება, იმ ძველი, ტრადიციული წესით მომზადებულ შეჭამანდებზეც გიამბობთ რომელიც, იმ დროის შესაბამისი პირობებით მზადდებოდა და რომლის გადმოცემა და არ დავიწყება ჩვენი ტრადიციების შენარჩუნებას ემსახურება.

გურული ოდა

სანამ უშუალოდ, გურული სამზარეულოს მიმოხილვას დავიწყებ ურიგო არ იქნება ხატოვნად დაგიხატოთ თუ რა მისია და როლი ეკავა გურიაში ოდაში დანთებულ ცეცხლს.

ადრე გურიაში ოდა ცალკე იდგა და სამზარეულო ცალკე.

სამზარეულოს შუაგულში ენთო ხოლმე დიდი ცეცხლი, შეშად მეტწილად წიფელას და ცხემლას იყენებდნენ, ამ სახის შეშა ნელა, ჩუმად იწვის და საოცარ სითბოს გამოჰყოფს. ცეცხლი კარგად რომ დაინთებოდა და კარგად რომ გამოჰყოფდა ნაკვერჩხალს, გურულები კეცზე ჭადს დააცხობდნენ ხოლმე...ჭადის გამოცხობამდე კეცი ჯერ კარგად უნდა გახურებულიყო. ძირითადად ქვის დიდი კეცები ჰქონდათ. კეცის კარგად გასახურებლად ჯერ ამ კეცს გადაადგავდნენ ცეცხლზე... კეცი ცეცხლში ჩამხობილი ხურდებოდა და როდესაც ძალიან გაცხელდებოდა გადმოსდგავდნენ და იქვე, ახლოში დასდებდნენ რომ სითბოში ყოფილიყო, შემდეგ კი ზედ შკერის ფოთოლს დააფენდნენ და ჭადს დააკრავდნენ. სხვათაშორის, ჭადის და თევზის შესაწვავად გურულები კეცის ძირში ვაზის, კაკლის, შკერის და წყავის ფოთლებს აფენენ, რაც კერძს განსაკუთრებულ არომატს აძლევს. შკერი ბუჩქოვანი მცენარეა და მისი ფოთოლი წაბლის ფოთლის ოდენაა, წყავიც მცენარეა ერთგვარი. ჭადს რომ დააკრავდნენ, ზემოდან ისევ ამ ფოთოლს გადააფარებდნენ და ზევიდან თუნუქს დაადებდნენ. თუნუქს თავზე ჯერ ნაცარს დააყრიდნენ, მერე ნაკვერჩხალს სიმხურვალისა და ტემპერატურისთვის და ასე აცხობდნენ. ჭადი თავს რომ მოიპიწკინებდა მზად იყო. აი, ამგვარად აცხობდნენ გურიაში ადრე ჭადს და მას საოცარი შეხედულება და სურნელი ჰქონდა. ალბთ შეამჩნიეთ რომ გურულ ოდაზე საუბრიდან კეცზე დაცხობილ ჭადებზე გადავედი...არადა ყველაფრის თანმიმდევრულად მოყოლას ვაპირებდი თუმცა, რადგან ასე გულიანად მიჰყევით კითხვას დარჩეს როგორცაა და ნუ მიწყენთ.

გურული ჭადები

რადგან ჭადზე ვსაუბრობთ სასურველია ცოტა მეტი ინფორმაცია მოგაწოდოთ თუ როგორ ამზადებენ მას გურულები.

გურიაში ჭადი განსხვავებულია, განსხვავებული იმიტომ რომ როგორც ზევით გითხარით მას ძირითადად კეცზე აცხობენ.

ჭადს აუცილებლად თბილ წყალში დიდხანს ზელენ და მერე კეცზე აკრავენ. კეცს მრგვალი ფორმა აქვს და შესაბამისად ჭადიც მრგვალი ფორმის გამოდის. რომ ჩააკრავენ ზემოდან ჯვრის ფორმას გაუკეთებენ რათა ლამაზი ფორმა და შესახედაობა ჰქონდეს. ამას გარდა უკვე გამომცხვარს 4 ნაწილად გადასტეხავენ ჯვრის ფორმაზე ლამაზად და ისე მიირთმევენ.

უგემრიელესია ამგვარად გამომცხვარი ჭადი ყველთან და მოხარშულ ღორის ხორცთან ერთად.

გურიაში ჭადს მეორენაირადაც აცხობდნენ რომელსაც ნაცრიან კვერს უწოდებდნენ.

ნაცრიანი კვერი

ნაცრიანი კვერისთვის ცომს ჯერ კარგად მოზელდნენ, მოაგუნდავებდნენ, მანამდე კი ღუმელის ძირს ნაცრისგან გასწმენდნენ და ამ მოგუნდავებულ ჭადს პირდაპირ ცეცხლში დაააკრავდნენ, ამ სახით მომზადებულ ჭადს ნაცრიან კვერს ეძახდნენ. ამ ნაცრიან კვერს დაბლა ფოთოლს არ უფენდნენ, კვერს ზემოდან დააყრიდნენ ნაცარს, თხლად, 2-3 თითის დადებას, როცა გამოსცხვებოდა ამოიღებდნენ ნაცრიდან ამ კვერს, ცივ წყალში გაავლებდნენ, მერე ცეცხლს შეუნთებდნენ და ამ სველ კვერს მიადებდნენ იქვე, გვერდით, სითბოში ცეცხლთან და იქამდე გააჩერებდნენ სანამ ყველა მხრიდან კარგად არ შეპიწკინდებოდა.

ნაცრიან კვერს ძალიან უხდება შებოლოლი ხორცი.

ხოლო ჭადს განსაკუთრებულად უხდება ფხალეული რომელიც გურულებს მართლაც მრავალგვარი აქვთ და სხვა თუ არაფერი საამაყოდ მარტო ეკალას ფხალიც ეყოფათ. ეს ის ფხალია რომელიც თუკი ვინმეს ერთხელ მაინც გაუსინჯავს მისი საყვარელი კერძების ჩამონათვალში გადადის და ნამდვილად იმსახურებს გამორჩეულ ადგილს. ზოგადად, გურულ სამზარეულოს ამდიდრებს ფხალეულობა.

გურული ფხალეულობა

ეკალა,- სინამდვილეში „ძიგურა“

ფხალის ეს სახეობა მთელ საქართველოში ეკალას სახელითაა ცნობილი თუმცა მას გურიაში ძიგურას ეძახიან.

ძიგურა ხარობს ადრიან გაზაფხულზე, აპრილ-მაისის თვეში.

ძიგურა ტყეში იკრიფება გაზაფხულზე, იგი ეკალია და ამოდის ტყეში, მდინარეების პირას, ასევე გადის ხეებზე, ეხვევა ბუჩქებს. როგორც ჩაის რომ ჰკრეფენ გურულები ისეა ძიგურაც, ღეროებზეა და მხოლოდ მის თავებს გადასწყვეტენ ხოლმე, ჩვილი რომელიცაა, იმას. აქვს მოყავისფრო-მომწვანო ფერი. ეკალა ფხალს გადარჩევა უნდა, აუცილებლად მოჰყვება უხეში ფოთლები რომლებიც უნდა წააცალო. სადაც ფოთოლი არ სტყდება ის უხეშია და ძნელად მოიხარშება. თავად ეკალას ფხალს ბევრი ხარშვა არ უნდა რადგან მისი ფოთლები ნაზია. მოხარშვის შემდეგ ფხალს გადასწურავენ და დასჭრიან ლამაზად, ანდაც მხოლოდ დაკეპავენ დანით. ძალიან უხდება ცერეცო, ქინძი, ოხრახუში, ნაიხური და კამა. ცნობისათვის, კამას გურიაში კლიავს ეძახიან. ეს ყველაფერი წვრილად დაჭრილი უნდა იყოს. უხდება ასევე ნიორი და პილპილი. ძიგურას ფხალს ხმელი სუნელები არ უყვარს, მხოლოდ ცოცხალი მწვანილი. ასევე სჭირდება ძმარი და ცხადია უხდება ბროწეული. ასევე ლიმნის წვენი.

ძიგურას ფხალს ნიგვზითაც აკეთებენ და მის გარეშეც, გემოვნების მიხედვით.

მზა ეკალას ფხალი უგემრიელესია ჭადთან და ყველთან ერთად.

ეკალას წნილი

სხვათაშორის, ძიგურას ფხალისგან კონსერვსაც ამზადებენ, ისევე როგორც კეჟერა ფხალისგან. კეჟერა ფხალის წნილზე ქვევით გიამბობთ. ამწნილებენ როგორც ჩვეულებრივ ქილებში, ასევე სტერილიზებული სახით. პირველ პირ წყალს გადაღვრიან და მეორე ადუღებულ პირს დაასხავენ. სტერილიზაცია უნდა დაახლოებით 10 წუთის განმავლობაში.

რადგან თემამ თავისთავად ფხალეულობისკენ წაგვიყვანა მოდით თანმიმდევრობას ნუღარ დავარღვევთ და ჯერ ფხალის იმ სახეობებს გაგაცნობთ რომელიც გურიაში ხარობს და გურულები ხშირად ამზადებენ მას.

ეკალა ფხალის შემდეგ მინდა წარმოგიდგინოთ ფხალის სახეობა სახელად „ჭყანაფხალი“ რომელსაც გურიაში სამეფო ფხალად მიიჩნევენ.

ჭყანაფხალი

მზა ფხალს გამორჩეულად გემრიელი გემო აქვს და ვერაფერს შეედრება სანამ პირადად არ დააგემოვნებთ. იმდენად გამორჩეული გემო აქვს რომ როგორც ძველი ხალხი გადმოგვცემს მეფეებს უკეთებდნენ ამ ფხალს და აქედანაა მისი სახელწოდებაც შემორჩენილი,- „სამეფო ფხალი“.

ჭყანაფხალი ისევე ამოდის და იზრდება როგორც მწვანილის სახეობა- ქინძი. ითესება შემოდგომით, ნოემბრის თვეში და მოდის თებერვალი-მარტის, ანუ გაზაფხულის მოსვლის პერიოდში. ზამთარში, თოვლს რომ გადაპენტავენ ჭყანაფხალი მწვანედაა ამ თოვლში შენახული. თებერვალ-მარტის პერიოდში როდესაც საკვების მხრივ სეზონი არც ისე მდიდარია ეს ფხალი ძალიან სასიამოვნო და დროულია. შეიძლება ითქვას რომ გაზაფხულის ფხალია.

თავად ჭყანაფხალი მიწაზეა გართხმული. ხვავი, როგორც ასეთი არ აქვს, რომ იხარშება ძალიან კლებულობს. თვითონ თესლს თითის ოდენა ძაფებივით ტოტები აქვს.

როგორც მწვანე ქინძის ფოთლები ჭყანაფხალის ფოთლებსაც ფხლოვანი შეჭამანდის გარდა იყენებენ მწვანილადაც სხვადასხვა კერძების შესაზავებლად, როგორიცაა: ლობიო და ფხალი, ასევე ტყემალი. დაჭრითაც ისევე იჭრება როგორც ქინძის მწვანილი. შესაძლებელია ხორცსაკეპ მანქანაშიც გატარდეს და ისე მომზადდეს საკმაზად. სხვათაშორის, ჭყანაფხალის ფოთლები შესაძლებელია მწვანილის სახითაც გაიტანო სუფრაზე.

მომზადების მხრივ ჩვეულებრივ იხარშება და სუნელებით იკაზმება. მოხარშვის შემდგომ ძლიერი გაწურვა სჭირდება ისევე როგორც სხვა ფხალეულს. უხდება გატარებული ნიგოზი, უცხო სუნელი, მწვანე ქინძი, ქონდარი, წიწაკა, ნიორი და ძმარი. ცხადია, უხდება ბროწეულიც. დღევანდელ დღეს, როდესაც კერძებს უფრო თანამედროვე იერი მიეცა მომზადებული ფხალისგან აკეთებენ ბუდეებს და შიგნით ასხავენ ურწყულს.

კეჟერა ფხალი

ფხალის შემდეგ სახეობად მინდა კეჟერა ფხალი გაგაცნოთ.

კეჟერას დიდი, მწვანე ფოთლები აქვს. იზრდება 30-40 სმ.სიმაღლის თუმცა არის დაბალი ბუჩქებიც. იკეთებს ძალიან მსხვილ ღეროს რომელსაც ხვიტის ეძახიან. ფხალად კარგია როცა უკვე მოყინავს რადგან მაშინაა კარგი მოსახარში. ფხალი მისი ფოთლებისგან მზადდება თუმცა ფოთლები ძნელი მოსახარშია და ხანგრძლივი ხარშვა უნდა. კეჟერა ზამთარში არ იყინება, ფოთლებს ინარჩუნებს, თუმცა ფოთლები მომჩვარდება და მოსახარშად კარგია ადრიან გაზაფხულზე, აი, ყინვები როცა გადაივლის. კეჟერას მოხარშულ ფოთლებს ძალიან წვრილად დასჭრიან და შესჭყლეტენ, შემდეგ შეასუნელებენ ნიგვზით, როგორც მწვანე ისე ხმელი ქინძით და ოხრახუშით. ძალიან უხდება ძმარი და ბროწეული.

კეჟერას ფხალით შესაძლებელია ბუდეების გაკეთება და მასში ურწყულის ჩამატება. კეჟერას ხანდახან ჭყანაფხალის მწვანილითაც შეაზავებენ ხოლმე რაც მას საოცარ გემოს სძენს.

ნაცარა ფხალი.

გურულები ასევე ამზადებენ ნაცარა ფხალს.

გარეგნულად გეგონება ნაცარიაო ფოთლებზედ მიმობნეული და სახელიც აქედან წარმოსდგება.

ჯიჯილაყა (ჭიჭილაყა)

გურიაში ასევე იციან ჭიჭილაყას ფხალის მომზადება. ჭიჭილაყა მომწვანო ფერის მცენარეა, რომელსაც მოგრძო, ოვალური ფოთლები აქვს, შუაში კი ხაზი მიუყვება და პატარა ყვავილები აქვს შემოდგომაზე. ზოგადად, ჭიჭილაყა სარეველა ბალახია რომელიც ძირითადად სიმინდის ყანაში ამოდის და ხალხი მისგან ფხალს ამზადებს. ეს ორი სახეობის ფხალი ერთად შემთხვევით არ მიხსენებია.

ნაცარა ფხალი და ჭიჭილაყა ერთად კეთდება იმიტომ რომ ამ სახეობის ფხალს იმდენს ვერ მონახავ რომ ცალ-ცალკე მოამზადო, ხშირად, ამ ორი სახეობის ფხალს ჭინჭრის ფხალსაც გადაურევენ. მომზადებით კი ისევე კეთდება და სუნელდება როგორც კეჟერა და დანარჩენი სახეობის ფხალი.

ჯინჭრის ფხალი

რადგან ჯინჭარი ვახსენე, ცხადია, გურია გამონაკლისი ვერ იქნება და ვისაც უყვარს გურიაშიც ამზადებენ ჯინჭრის ფხალს. მზადდება ისევე როგორც აღწერილია ფხალის სხვადასხვა სახეობის მომზადება. ძირითადად სჭირდება ოდნავ ჩახარშვა, გაწურვა, წვრილად დაკეპვა და სხვადასხვა სახის სუნელებით და ნიგვზით შეკმაზვა.

პრასის ფხალი

ამ მხარეში ასევე ამზადებენ პრასის ფხალს, მოხარშვა-გაწურვის შემდგომ შესაძლებელია დაიჭრას და შემდეგ შესუნელდეს, მაინცდამაინც საკეპ მანქანაში გატარება არაა საჭირო. უკვე მზა ფხალს ბუდესავით შეჰკრავენ და შიგ ურწყულის ზეთს ჩაასხავენ. ამასაც უხდება ბროწეული.

კომბოსტოს ფხალი

და, ბოლოსთვის კომბოსტოსგან მომზადებული ფხალი შემოგინახეთ.

გურულები კომბოსტოს ფხალს შემდეგნაირად აკეთებენ:

კომბოსტოს სჭრიან ძალიან წვრილად, სიგრძეზე, გრძელ-გრძელ ძაფებად. ადუღებულ მარილწყალში ყრიან ამ დაჭრილ კომბოსტოს და ხარშავენ ოდნავ დარბილებამდე. შემდეგ დასწურავენ საწურზე, ხელშივე შესჭყლეტენ და გააკეთებენ როგორც ფხალს, შემდეგ უკვე სუნელებით შეკმაზავენ თუმცა კომბოსტოს ფხალს მწვანე მწვანილი არაფერი უყვარს, მხოლოდ ხმელი სუნელი, ნიორი, ზაფრანა და ნიგოზი. ცხადია ამასაც უხდება ბროწეულის მარცვლები.

კეჟერა ფხალის წნილი.

რადგან ამ სახეობებით მომზადებული შეჭამანდები გაგაცანით აქვე მინდა აღვნიშნო რომ ამ სახეობების ფხალისგან მზადდება წნილებიც.

აქვე გეტყვით თუ როგორ კეთდება კეჟერა ფხალის წნილი.

გასუფთავებულ და გარეცხილ კეჟერას მინის ქილაში ჩააწყობენ. სჭირდება წიწაკა, ასე 2 ცალი, ნიახური, ნიორი 4-5 ც. კბილი, მარილი და ცოტაოდენი ძმარი რათა არ აამჟავოს. ეს მასა მაგრად უნდა ჩაიტენოს ქილაში და თავზე მარილი მოეყაროს. ამატებენ ადუღებულ ცივ წყალს. პლასტმასის ხუფით დალუქვისას ქილას ჯერ მარლას აფარებენ რათა პლასტმასს არ ჰქონდეს შეხება წვენთან. წნილდება მალევე, ასე 1 კვირაში. არ სჭირდება დუღილი.

ფხალეულთან რა მოსატანია და ცნობისათვის გურიაში პომიდორს ოქროვაშლას ეძახიან.

ხოლო სქელკანა გოგრას, - ხაპერას.

ეს ისე, ინფორმაციისთვის!

ფხალეულის შემდეგ უპრიანი იქნება ისეთი ცნობილი გურული კერძები გაგაცნოთ როგორიცაა გურული საცივი ანდაც გურული ღვეზელები.

გურიაში ასევე მრავლად იციან ფრინველისგან მომზადებული კერძები, მაგალითად ქათმისგან აკეთებენ საცივს, ჩახოხბილს, ანდაც მშრალად შეწვავენ რომელსაც ტყემალთან ერთად მიირთმევენ, ასევე იციან ვარია ნიორ-წყალში.

საცივი გურულად.

გურიაში საცივს ერთი-ერთი მთავარი ადგილი უჭირავს. მას ძირითადად ინდაურის ფრინველით ამზადებენ რადგან ინდაურის ცხიმი მეტ-ნაკლებად უწყინარია. ინდაურს ჯერ მოხარშავენ ხოლო შემდეგ ლამაზ ნაჭრებად დასჭრიან და საცივის მთავარი საიდუმლოს, ანუ საცივის მასის მომზადებას იწყებენ. ნიგოზს ძირითადად ხელით ხეხავენ წვრილ სახეხში. შემდეგ იღებენ: ქინძის მარცვლებს, მწვანე ქინძის მხოლოდ ღეროებს (რადგან ფოთოლი ამწვანებს), ნივრის 4-5 ცალ კბილს, ხახვის თავს, დაფნის ფოთოლს, ზაფრანს, ცოტა მარილს და პილპილს და ამის ნაზავს ერთ ლიტრ წყალში ადუღებენ დაახლოებით 10 წუთის განმავლობაში, (ეს ჩამოთვლილი მასალა, ყველაფერი მთელ-მთელი უნდა იყოს). როდესაც მზად იქნება ამას ცალკე გადადგავენ ცოტა ხნით რათა ეს სუნელები კარგად გაუჯდეს ნახარშს. ალბათ შეგიმჩნევიათ როდესაც საცივს ცხიმის მრგვალ-მრგვალი წრეები აქვს შუაში. ეს ურწყულია რომელიც შემდეგნაირად კეთდება: უცხო და ქინძის სუნელთან შერეულ გატარებულ ნიგოზს კარგად მოაგუნდავებენ და შემდეგ იმ ადუღებულ წყალს დაასხავენენ იმ ოდენობით რომ ეს მასა გაიხსნას.სურვილის შემთხვევაში შესაძლებელია ზაფრანის დამატებაც. ამ შემთხვევაში ურწყული წითელი გამოვა, ისე კი თეთრი. ნიგვზის ზეთის გამოხდისას ნიგოზმა გაჯიუტება იცის, ასეთ დროს 1 სუფრის კოვზ პურის ფქვილს გახსნიან ცხელ წყალში, დაამატებენ ამ ნიგოზს და ამ შემთხვევაში იმ წუთასვე წამოუვა ნიგოზს ცხიმი. ნიგოზს ცხიმის გამოხდისას ხელით სწურავენ. შემდეგ ამ ნიგოზს უმატებენ უცხო სუნელს, ქინძს. ამ წყალს შეურევენ ბულიონს, ოღონდ ცოტა ცხიმ-მოხდილ ბულიონს და ცალკე შეინახავენ. მერე მოაგუნდავებენ ნიგოზს მრგვალად, წვენი რომ აქვთ გადადებული (ნადუღი წყალი და ბულიონი) იმით ნელ-ნელა გახსნიან ნიგოზს, ურევენ ხის სარევით. სისქეს შეუმოწმებენ საცივის წვენს. ურწყულს ზოგადად წვეთ-წვეთად ასხავენ საცივს.

საცივის იქით გურული დიასახლისები სტანდარტულ ხორციან კერძებსაც აკეთებენ როგორიცაა ყაურმა, ოსტრი, კუჭმაჭი, ჩაშუშული იხვი.

გურული ყაურმა

ყაურმის მოსამზადებლად მოხარშავენ ღორის ხორცის გულ-ღვიძლს და დასჭრიან ნაჭრებად. მოშუშავენ ხახვთან ერთად და მის წვენს ცალკე გადასწურავენ. შემდეგ ხახვს პომიდვრის წვენს დაუმატებენ და მოშუშვას გააგრძელებენ, როდესაც გულ-ღვიძლი ხახვთან ერთად ცოტა მოიხრაკება ცალკე გადადებულ წვენში ჩაამატებენ ნიგოზს, ნიორს, ხმელ სუნელს, მარილს, ძმარს და ამ შეზავებულ წვენს ნელ-ნელა უმატებენ მოხრაკულ ხორცს, იმდენს რომ ოდნავ დაიფაროს და ნელ ცეცხლზე წამოადუღებენ. წამოდუღების მერე კერძი მზადაა.

ოსტრი

მზადდება საქონლის ხორცისგან, აუცილებელია რომ ცხიმიანი ხორცი იყოს. დასჭრიან პატარა ნაჭრებად, მოხარშავენ, მოთუშავენ ხახვში, პომიდვრის წვენში. დაუმატებენ მარილს, პილპილს. მოთუშულზე მისივე წვენს დაასხავენ და ცოტა ხანს ადუღებენ მომზადებამდე. მთავარია რომ წვენი არ ჩაშრეს, რადგან კერძი მისივე წვენთან ერთად უნდა მიირთვა.

კუჭმაჭი

პატარა ნაჭრებად მოხარშულ დაჭრილ ღორის გულ-ღვიძლს უმატებენ ნიგოზს, უცხო სუნელს, ხმელ ქინძს, პილპილს, ნედლ ხახვს და ცხადია მარილს. უხდება ბროწეულის მარცვლები.

აახვანხვალებენ ამ ყველაფერს ერთად რათა გემრიელად შეზავდეს ერთმანეთში და კუჭმაჭის შეჭამანდი მზადაა.

ჩაშუშული იხვი

იხვის ჩაშუშული ნიგვზიანი სოუსით მზადდება რომელშიც იხვის ნაჭრები უნდა ჩაიშუშოს.

ზაფრანას, ხმელ ქინძს, მარილს, წიწაკას და ნიორს დანაყავენ ნიგოზთან ერთად და გახსნიან წყალში. შემდეგ გასუფთავებული და გარეცხილი იხვის დაჭრილ ნაჭრებს ჩააწყობენ ქვაბში რომელსაც ამ ნიგვზიან მასას დაასხავენ და ჩაშუშავენ დაბალ ცეცხლზე ისე რომ წვენი არ ამოშრეს. ცხიმის დამატება საჭირო არაა. იხვის ხორცს გააჩნია საკმარისი რაოდენობის ცხიმი რომ მომზადებისას თავისივე ცხიმში ჩაიშუშოს.

საცივ-პომიდორი

ხორციანი კერძების იქით გურულებმა იციან კიდევ ასეთი შეჭამანდი, სახელწოდებით საცივ-პომიდორი.

საცივ-პომიდორი მწვანე პომიდვრის სალათაა რომელსაც შემდეგნაირად ამზადებენ.

მწვანე პომიდორს ჯერ ნაჭრებად დასჭრიან და მარილს მოაყრიან. შემდეგ ცოტა ხანს გააჩერებენ. მას მერე რაც პომიდორი წვენს გამოუშვებს პომიდვრის ამ ნაჭრებს ხელით გასწურავენ და შეასუნელებენ ნიგვზითა და სხვადასხვა სახის სუნელებით როგორიცაა: ქინძი, ხმელი სუნელი, ქონდარი... სწორედ ამ ნიგვზით და სუნელებით შეზავებულ შეჭამანდს ეძახიან საცივ-პომიდორს.

ღორის ლორი

ცხადია როგორც მთელს საქართველოში გურიაშიც იკვლება ღორი, მეტწილად საახალწლოდ. ადრე, გურიაში რომ ღორი იკვლებოდა დაკვლამდე 2-3 კვირით ადრე ღორს სასუქში აგდებდნენ რათა ღორი დაწმენდილიყო და მხოლოდ სიმინდით კვებავდნენ. (ასევე იქცეოდნენ ფრინველის: ქათმის, ინდაურის შემთხვევებშიც).

ღორის ხორცისგან ცხადია ლორს ამზადებენ.

ღორის ხორცს დასჭრიდნენ ნაჭრებად, ჯერ ერთ დღეს გააჩერებდნენ რომ დაწმენდილიყო, შემდეგ ჭურჭელში ჩააწყობდნენ და ბლომად მარილს დააყრიდნენ. დაასხავდნენ შემდეგნაირ ნახარშ წყალს რომელშიც იყო მარილი, ნიორი, ქინძი, პილპილი და დაფნა. აჩერებდნენ 1 თვეს. შემდეგ თებერვალში ამოიღებენ ამ ხორცს და დაკიდებენ ჩრდილში. თუ შებოლვა არ უნდათ ჰაერზე აშრობენ რომელსაც მარლას შემოაკრავენ მწერებისა და ზოგადად სისუფთავის დაცვის კუთხით.

ხოლო თუ ხორცის შებოლვა უნდოდათ ჭურჭლიდან ამოღებულ, შემშრალ ხორცს პილპილს (აჯიკასავით) გადაუსმევდნენ იმ დონეზე რომ ხორცს აჯიკის სიწითლე კარგად აეღო, ჩასერავდნენ ამ ხორცის ნაჭრებს, მერე ამ ნაჭრებს ჩრდილში გაკიდებდნენ გარეთ, ხორცი კარგად რომ გაშრებოდა ვაზის ნასხლეტის ალზე ბოლავდნენ.

ვაზის ნასხლეტებს, გაზაფხულზე, ვენახს გასხვლისას ინახავდნენ სპეციალურად შეკერილ, გაკეთებულ რკინის უჯრებში და სწორედ მის ცეცხლზე ბოლავდნენ ხორცს ერთი 10 დღის განმავლობაში. ასევე ბოლავდნენ შუა ცეცხლზე სამზარეულოში.

როგორც ზემოთ ვახსენე სტატია გურულ სამზარეულოზე გურული დიასახლისების დახმარებით ჩავწერე, ხოდა, მეორენაირად მომზადებულ ღორის შაშხსაც გაგაცნობთ თუ როგორ ამზადებენ მას ოზურგეთის რაიონის სოფელი ნატანებისკენ.

დაკლული ღორის ხორცს დასერავენ და ბლომად მარილს დააყრიან, თითქმის იმდენს რომ ბოლომდე დაიფაროს რათა ნესტიანი ჰავის გამო არ გაფუჭდეს. ასეთ მდგომარეობაში გააჩერებენ ერთი 10 დღე. შემდეგ გაახვევენ მარლაში რომ შრობის დროს ბუზი და სხვა მწერები არ დააჯდეს ხორცს და ჩამოჰკიდებენ შუა ცეცხლზე გამოსაშრობად. ხორცი უნდა გამოშრეს ნეც ცეცხლზე დილა-საღამოს. დაახლოებით 2 კვირა. ამ პერიოდში შაშხი კარგად გამოშრება და შებოლდება. როდესაც ხორცი ფერს იცვლის და ჩამოჭრისას ლორის საბოლოო სახე აქვს მიღებული ეს ნიშნავს რომ შაშხი უკვე მზადაა.

უკვე მზა ლორს როცა დასჭრიან ხორცი ძალიან მარილიანი რომ არ იყოს ცხელ წყალს ასხავენ მარილის გამოსატანად. გურიაში ამას "გამოგალებას" ეძახიან. შემდეგ უკვე სურვილისამებრ, ან პირდაპირი სახით მიირთმევენ, ანდაც შეწვავენ და ისე.

ღორის ლაბა

ღორს რომ დაჰკლავენ გურიაში ასევე ამზადებენ ღორის ხორცის ლაბას ე.წ ხალადეცს.

მის მოსამზადებლად ჯერ იხარშება ღორის თავი, ფეხები (პოჭოყები), იხარშება დიდხანს, იმდენ ხანს უნდა იხარშოს რომ ხორცი ჩადნეს და ჩაიშალოს და ძვლები უნდა ამოიღებოდეს. ამ ძვლებს რომ ამოაცლიან მერე უმატებენ ნიორს, ყვითელ ყვავილს, დაფნას, პილპილს, და გააგრძელებენ მის დუღილს, ისე უნდა დადუღდეს რომ მასა იყოს სქლად. უკვე მზა ლაბას გააცივებენ და მიირთმევენ ცივად.

ცნობისათვის, ძველად 40-იან წლებში, ხორცეულს თოვლში ინახავდნენ, მოგეხსენებათ, მაღალმთიან რეგიონებში რამხელა თოვლი მოდის ხოლმე და ასე, გამოიღებდნენ თოვლის გუნდას და მასში ინახავდნენ ხორცეულს.

ძველად გოჭიც და ინდაურიც იწვებოდა ჯოხზე, ჯოხი შუაში ჰქონდა გაყრილი და ცეცხლზე, ნელა-ნელა ტრიალით იწვებოდა. შეწვამდე ეს ინდაური ანდაც გოჭი მოხარშული იყო ნახევრად და ცეცხლზე იმისთვის სწვავდნენ რომ კარგად შეპიწკინებულიყო.

კვეთი

სანამ ღორის დაკვლის თემაზე გესაუბრებით აქვე უნდა აღვნიშნო რომ როდესაც გოჭი იკვლება მის მაჭიკს ასუფთავებენ და რეცხავენ საგულდაგულოდ, შემდეგ ასხავენ არაყს, მარილს, ძმარს...ძმარს იმდენს რომ დაიფაროს და ინახავენ 10 დღის განმავლობაში თავდახურულ ქილაში. კვეთი ყველის ამოსაყვანად გამოიყენება. რძეს რომ მოწველიან ერთ ჩაის კოვზ მაჭიკს უშვრებიან და ელოდებიან ყველი როდის მოვა ანუ რძე შედედდება იმ დონემდე რომ ყველად მოგროვდეს. როდესაც მოვა ხელში ამოაგუნდავებენ, დასწურავენ შრატისგან და ფორმა მიცემულს დასდებენ საბოლოოდ ჩამოსაწკრეტად. საწურზე რომ ყველი დაგროვდება მერე იმ წვენს ამატებენ კვეთში რომ შრატით გაბევრდეს.

მის მოსარევად ლეღვის ხის გათლილ ტოტს იყენებენ.

გურული ყველი

გურიაში ყველი ჯერ კიდევ ბევრ ოჯახს ნატურალი მომყვანით, მაჭიკით მოჰყავს.

ყველს კი ისევე ამზადებენ როგორც საქართველოს ბევრ მხარესა თუ რაიონში.

შემთბარ რძეს უმატებენ მაჭიკს და ასე 20-25 წუთის მერე რძე შესქელდება არაჟანივით რაც იმის მანიშნებელია რომ ყველი შედედდა და მოვიდა. შემდეგ ამ შედედებულ სქელ მასას ჩასჭრიან მოსარევით და მოურევენ რომ ყველი და შრატი განცალკევდეს, ცოტა ხანს კიდევ დააცდიან და მერე შრატის სითხეში ყველს ისე შეჰკრავენ რომ ყველი ყველად შეიკრას და შრატისგან კარგად ჩამოიწუროს. შეკრულ-მოგუნდავებულ ყველს ყველის ფორმაში ჩასდებენ და მალევე ამოატრიალებენ რომ ყველის თავმა თავის ფორმა მიიღოს.

გურული ცომეული

ყველთან პური გამახსენდა და ბარემ ლოგიკურ გადასვლას გავაკეთებ გურულ ცომეულზე.

ცომეულზე თხრობა ალბათ პურის ცხობით დავიწყო სჯობს.

საქართველოს ნებისმიერი მხარე წარმოუდგენელია ქართული პურის გარეშე.

გურიაში ბევრ ოჯახს აქვს საკუთარი თონე და პურს თონეში აკრავენ. აცხობენ გრძელ-გრძელ ლავაშებს. ცომს კი ჩვეულებრივი წესით ზელენ: გაცრილი ფქვილი, მარილი, საფუარი და თბილი წყალი.

ადრე, ძველად, გურიაში ჯერ ხორბალს გარეცხდნენ და გააშრობდნენ, დაჰყრიდნენ ხოლმე თხლად ბადესმაგვარ სინზე და 3-4 დღეში შრებოდა. შემდგომ ამ ფქვილს დაჰფქვავდნენ მენძილში. მენძილი საცერია რომელიც სუფთად სცრის. ცომს რომ მოზელდნენ აცლიდნენ ამოსვლას, საფუარის ნაცვლად ისევ ცომს იყენებდნენ. მორჩებოდა ცომი, ამოვიდოდა და მზად იყო. ამ პატარა ცომს უზამდნენ სოდას და მერე შეადედებდნენ ამით ცომს. ცხობით ისევე აცხობდნენ როგორც ჭადს ოღონდ პურს ძირს ფოთლებს არ უფენდნენ. პურს აცხობდნენ კეცზე როგორც სამზარეულოს ცეცხლზე, ისე ბუხარში. კეცს ბუხარში შესდგამდნენ და ისე. ცომი დაბალზე იყო დაკრული რომ თავზედ დაფარებულ თუნუქს არ მიჰკარებოდა. ძირში ფქვილს მოაყრიდნენ. ძალიან თუ მიიწვებოდა ეს ფქვილი გააჩერებდა დაკვრას. გურიაში იციან მრგვალი, ასევე ოთხკუთხედი ფორმების პურის დაცხობა. ლავაშებიც იციან ვისაც თონე აქვს.

გურული ხაჭაპური

ცხადია, ისევე როგორც მთელს საქართველოში გურიაშიც აცხობენ ხაჭაპურს

ხაჭაპურის ცომი ნელ-თბილი წყლით იზილება, ცოტა სოდით რათა ცომს ამოფუებაში დაეხმაროს. ამბობენ, ხაჭაპური გემრიელი რომ გამოვიდეს ყველი კარგად უნდა ჩაუდოო..გურულ ხაჭაპურს ზემოდან ამოთქვეფილ კვერცხის გულს უსვავენ გამოცხობამდე რაც ხაჭაპურის თავს გემრიელად და ლამაზად მოუპიწკინებს და დაბრაწავს.

გურული ბრინჯულა

ხაჭაპური ორგვარია, ერთი ჩვეულებრივად, ცომის გუნდაში მოხვეული ყველის გულსართით და მეორე, ღია ცომზე გაშლილ და მიმობნეულ ყველის-გულსართიანს.

ამ სახით მომზადებულ ხაჭაპურს გურიაში ბრინჯულას უწოდებენ.

ბრინჯულა სახელდახელო ხაჭაპურია რომელიც მზადდება თხელი ცომისგან და ზემოდან დაფშვნილი ყველი აქვს მოყრილი. ბრინჯულაში ბრინჯი არანაირად არაა გამოყენებული, უბრალოდ, ძველად, როდესაც ფქვილის ნაკლებობა იყო ხაჭაპურს არა ფქვილის არამედ ბრინჯის ფქვილით აცხობდნენ. ცომი მხოლოდ ფქვილით და წყლით იზილებოდა. მას შემდეგ რაც თხელ ცომს მოზელდნენ გაშლიდნენ გამოსაცხობ ფირფიტაზე ან რაც ხელეწიფებოდათ იმ დროს და მოაყრიდნენ დაფშვნილ ყველს რომელშიც კვერცხიც იყო გადაზელილი. ზემოდან თავზე კიდევ მოუსმევდნენ კვერცხის გულს რაც გამოცხობისას ლამაზად შეაპიწკინებდა ხაჭაპურს და გამოაცხობდნენ.

პური და ხაჭაპური არაფერი უცხო არაა და საქართველოს ყველა კუთხეში მზადდება, მართალია ყველა მხარე თავისებურად ამზადებს მაგრამ მაინც...,

ხოლო გურული ღვეზელი მხოლოდ გურულებს ეკუთვნით და ახლა მისი მომზადების წესსაც გაგაცნობთ.

გურული ღვეზელები

გურული ღვეზელის ცომი კარაქით, მაწვნით და ოდნავ ზეთით იზილება, ხოლო, შიგთავსად ყველს და რაც ყველაზე სახასიათოა ამ ღვეზელში, მოხარშულ კვერცხს უდებენ.

მოზელილი ცომის გუნდას გააბრტყელებენ და მთვარისებურ ფორმას მისცემენ. ზემოდან თანაბრად, მრგვალად დაჭრილ მოხარშულ კვერცხს დაალაგებენ და დაფშვნილ ყველს მოაყრიან რომ სულ მთლიანად შეივსოს გულსართი.

ამ ნახევარ ფორმას გადაჰკეცავენ და კიდეეებს ხელით ამოკვანძავენ. მთავარია, ღვეზელი ნახევარმთვარის ფორმის იყოს. გამოცხობამდე ზემოდან თავზე აუცილებლად ესმევა კვერცხის გული. აცხობენ ტაფაზეც. გამოცხობისას ღვეზელების გადაბრუნება არ შეიძლება. სცხვება ერთი მხრიდან, ხოლო კვერცხის გულწასმული ზედა ფენა ლამაზად და მადისაღმძვრელად იბრაწება.

მუცლის სალოცავი

გურული ღვეზელების შემდგომ ყველაზე საოცარი და ბევრისთვის უცნობი რამ შემოგინახეთ რომელიც გარდა იმისა რომ კიდევ ერთი გურული ცომეულის შესახებ შეიტყობთ გურულ საახალწლო ტრადიციასაც გაეცნობით.

მუცლის სალოცავი მხოლოდ საშობაოდ სცხვება და ოჯახში რამდენი წევრიცაა იმ რაოდენობის მუცლის სალოცავს აკეთებენ, ანუ, ასე რომ ვსთქვათ, სათითაოა ეს სალოცავი.

მოსამზადებლად საჭიროა: ცომი, მოხარშული კვერცხი და ყველი.

ცომის გუნდებს სათითაოდ ამოაგუნდავებენ იმ რაოდენობისას რამდენსაც აკეთებენ.

დააწყობენ ამ გუნდებს და ჯერ ერთს გააბრტყელებენ მრგვალად, თხლად და წრის ფორმაზე.

ჯერ კეთდება ოჯახის უფროსის, ასევე ოჯახის დედაზე. შემდგომ თანმიმდევრობით ოჯახის წევრებზე უფროსიდან უმცროსის მიმართულებით.

ცომის გუნდას გააბრტყელებენ, მერე შუაში დასდებენ მოხარშულ, მთლიან კვერცხს. ირგვლივ შემოაწყობენ გახეხილ ყველს, თუ ყველი უცხიმოა ჩაამატებენ რგოლებად კარაქს და როგორც ხაჭაპურს ისე მოუკრავენ თავს, ცომს შეკვრა კვერცხის თავზე მოუწევს, გვერდებში ჩააწვებიან ცომს ისე რომ ხელით გვერდებზე მოუკრა, ამ დროს კვერცხის შიგთავსი შიგნით ჰორიზონტალურადაა მოთავსებული. საბოლოო ფორმა გამოდის მრგვალი.

მუცლის სალოცავს კვერცხის გულთან ერთად ზეთს წაუსმევენ თავზედ რომელიც კარგად იბრაწება და ფერითაც კარგი ყვითელია.

ოჯახის უფროსის მუცლის სალოცავი ფორმით დიდი სცხვება, ცომზე ჯვარს გამოსახავენ. ოჯახის დედის მუცლის სალოცავზე 2 ჯვარს გამოსახავენ, შემდეგ ოჯახის წევრზე 3 ჯვარს და ასე... შეიძლება ჯვრების რაოდენობა განსხვავდებოდეს მაგრამ ბავშვებმა იცინ რომ 4-4 ჯვრიანი მათია. მუცლის სალოცავი სცხვება 6 იანვრის საღამოს ანუ შობის დღესასწაული რომ დგება! გურიაში, საღამოს, ოჯახებში რომ დააცხობდნენ მუცლის სალოცავს ხის გობზე დააწყობდნენ და ტილოს გადააფარებდნენ. დილით რომ ადგებოდნენ ოჯახის წევრები მუცლის სალოცავი მზად ჰხვდებოდათ. ხელში რომ იღებდნენ ამ მუცლის სალოცავს შემოიტარებდნენ მუცელზე მარჯვენა მხრიდან და 3-ჯერ იტყოდნენ: „ჩემი მუცლის სატკივარი აღმა ქარს, დაღმა-წყალს“ და შემდგომ მიირთმევდნენ.

პეპმეზი

როგორც ყველაფერს სიტკბო უხდება ამ სტატიის დასრულებაც გურულებისთვის დამახასიათებელი ტკბილეულობით მინდა დავასრულო.

გურიაში იციან დადუღებული ღვინისგან ტკბილის მომზადება რომელსაც პეპმეზი ეწოდება.

აიღებენ ღვინის ტკბილ წვენს და ადუღებენ დიდხანს. დადუღების შედეგად ღებულობენ სქელ მასას, მზა წვენს ასხავენ ბოთლებში და ინახავენ წლების მანძილზე. არ სჩვვია ობის მოდება. საჭიროებისამებრ გადმოიღებდნენ, შეურევდნენ ხოლმე წყალს, ასე 1 ჭიქაზე 2 ჭიქა წყალს და მოამზადებდნენ ტკბილი წვენის სახით სუფრაზე გასატანად . ასევე ამით აკეთებდნენ ფელამუშს. დღესდღეობით პეპმეზი თითქმის აღარ კეთდება.

თაფლის არაყი

ასევე ორიოდე სიტყვით მინდა გურულების გამოხდილ თაფლის არაყზე გიამბოთ რომელიც საქვეყნოდაა ცნობილი.

როგორც გურულები ამბობენ ამ არაყის გამოხდას თაფლი, ფიჭა და ჭეო სჭირდება. ჭეო ყვავილების მტვერია. ფუტკარი ფიჭაში თაფლს რომ აბინავებს, ნაწილში ჭეოსაც ასხამს. ზოგ სკაში შეიძლება ორი-სამი კილო ჭეო მოგროვდეს. თაფლის არყის გამოსახდელად საჭიროა რომ ჭეო, ფიჭა და თაფლი ერთად ჩაიჭყლიტოს საარყე ქვაბში, შემდეგ ცოტა წყალს ჩაამატებენ და გააჩერებენ იქამდე სანამ ბუნებრივად არ ადუღდება. რომ ადუღდება, მხოლოდ ამის მერე იწყებენ არყის გამოხდას.

ჯანჯუხა

რაც შეეხება გურულებისთვის დამახასიათებელ ტკბილეულობას გურიაში განსხვავებულ ჩურჩხელას ამზადებენ და მას ჯანჯუხა ეწოდება.

ჯანჯუხა გურული ჩურჩხელაა რომელიც არა ნიგოზის არამედ თხილის გულისგან კეთდება.

სტანდარტული ჩურჩხელისგან ისიც განასხვავებს რომ ფელამუშს არა პურის ფქვილისგან არამედ ჭადის ფქვილისგან ამზადებენ, რომელსაც მანამდე საცერში, ე.წ. მერდინში სცრიან და ასეთ ფქვილს გამერდინებულს ეძახიან.

მომზადების წესი სტანდარტულია, ძაფზე აცმული თხილის გულების ასხმას ფელამუშში ამოავლებენ და გასაშრობად დაჰკიდებენ,

ჯანჯუხა ვაშლის ლებნებით

ალბათ უცხო და ახალი ჩურჩხელასთან დაკავშირებით არაფერი მითქვამს თუმცა საინტერესო რამ ბოლოსთვის მაქვს შემოტოვებული და ეს ვაშლის ლებნებით მომზადებული ჯანჯუხაა.

როდესაც უკვე აცივდება და ოჯახებში ცეცხლი ანთია სწორედ ამ სითბოში აშრობენ ვაშლის ლებნებს. გამომშრალი ლებნები როგორც ნიგოზი და თხილის გული ისევე ეცმევა ძაფზე რომელსაც შემდეგ ფელამუშში ამოავლებენ და აშრობენ. აშრობენ როგორც ცეცხლზე ისე ჰაერზე, თუ ჰაერზე აშრობენ მთავარია რომ ჩრდილში შრებოდეს რათა მზეზე არ გახმეს.

ვაშლის ლებნებისგან მომზადებულ ჯანჯუხას ჩირის ჯანჯუხასაც ეძახიან.

ჩირეულობა

გურიაში, ისევე როგორც საქართველოს სხვადასხვა მხარეში კეთდება ჩირი, გურიის მხარეს მეტწილად ვაშლის და კარალიოკის ჩირს აკეთებენ. ქლიავის და სხვადასხვა სახეობის ჩირს ნაკლებად.

...

როგორც ზევით უკვე ვახსენე ჩემმა გურულმა გზამკვლევებმა ბევრი ისეთი რამ მიაბმეს რასაც ალბათ ვერსად ამოიკითხავთ და აგერ ერთ-ერთი მათგანიც...

ძველ დროს ასეთი რამის დამზადებაც კი სჩვეოდათ...სიმინდის ტაროს გასწმენდნენ, გააშრობდნენ და მარცვლიანად ამოავლებდნენ ფელამუშში. რომ გახმებოდა ჰქონდა ჩურჩხელას იერსახე. ჭამისას შემოაცლიდნენ მხოლოდ ფელამუშსს, სიმინდის ტარო ცხადია არ იჭმებოდა.. როგორც გურულმა დიასახლისებმა გადმომცეს დაახლობით 10 წლის წინ კიდევ დამზადდა ამ სახის „ჩურჩხელები“ ოჯახებში. პირადად მე ძალიან დამაინტერესა და ვიმედოვნებ გურულები გააგრძელებენ ამ ტრადიციას.

კალანდა და ჩიჩილაკი.

გურულ სამზარეულოზე საუბრისას შეუძლებელია კალანდა და ჩიჩილაკი არ ვახსენოთ.

კალანდას გურიაში ახალი წლის ღამეს ეძახიან.

ჩიჩილაკი კი თხილის ტოტისგან საახალწლოდ გათლილი და საგანგებო სახეა კალანდის ღამის!

კალანდობას გურულები მიიჩნევენ რომ სუფრაზე აუცილებლად უნდა იყოს ღორის თავი, ასევე შემწვარი ვარიები. ცხადია, კალანდა მეკვლეს გარეშე ვერ იქნება, მეკვლეს კი გურულები აგუნას ეძახიან. გურიაში ამბობენ: „აგუნა გადავიძახეო“...

როდესაც დაკეტილ კარზე აგუნა მოაკაკუნებდა მასპინძელი გასძახებდა: „ რა მოგაქვსო?..“

აგუნა ეტყოდა: „მომაქვს ჯანმრთელობა, სიხარული, გამრავლება, ხვავი და ბარაქაო.“ გაუღებდნენ კარებს, შემოვიდოდა აგუნა და გობზე ჰქონდა დალაგებული საახალწლო სანოვაგე: კანფეტები, ჩიჩალაკი და სხვადასხვა ტკბილეულობა.

ჩიჩილაკს, რომელსაც მხოლოდ საახალწლოდ ამზადებენ თავზე 4 ჯვარი აქვს ხოლმე გაკეთებული. ადრე, ოჯახის დედა ყველით გავსებულ პატარა კვერს გამოაცხობდა ხოლმე. 4 წვერი რომელიც ამ ჩიჩალაკს აქვს ხოლმე ყველა შევსებულია. ერთზე კვერი იყო წამოცმული, მეორეზე ვაშლი, მესამე მსხალი და მეოთხეზეც ფორთოხალი ანდა მანდარინი.

ჩიჩილაკის წვრილ-წვრილ ბურბუშელების ძაფებზე კანფეტების წამოცმევა იცოდნენ, ხოლო ჩიჩილაკს გარშემო სუროს ფოთლები და კურკანტელა ჰქონდა შემოხვეული. კურკანტელა წვრილ- წვრილი წითელი მარცვლებია რომელიც ასკილს წააგავს. ჩიჩილაკს ძირში დასადგამს უკეთებდნენ და ყოველთვის ბუხრის შუა ადგილას იდგმებოდა, აქეთ - იქით კი სანთელს დაუნთობდნენ ხოლმე.

ვინც არ იცით გეტყვით რომ ჩიჩილაკი თხილის ხისგან კეთდება. თხილის ტოტს მოსჭრიან სასურველ ზომაზე და ცოტას გააშრობენ, შემდგომ გასთლიან და სპეცალური დანით ამუშავებენ ზემოდან ქვედა მიმართულებით ისე რომ ბურბუშელები ჩამოჰყაროს. თავზედ, გაკეთებულ ჯვარს ჩააჭედავენ, ჯვარი ჰორიზონტალურად უნდა იყოს დადებული, ხოლო ზემოთ მონათხრობი ჯვრის წვერებზე ჩამოცმული კვერი და ტკბილეულობა ნათლისღების დღესასწაულამდე ჩიჩილაკზე რჩებოდა.

აი, ასეთი ტკბილი განწყობით მინდა გურული სამზარეულოს თქვენთვის გაცნობა დავასრულო, ხოლო გურიაში მოგზაურობა და ამ ყველაფრის პირადად დაგემოვნება ისევ და ისევ თქვენთვის მომინდვია.